حقایقی درباره موز

1-چند نوع موز وجود دارد و چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند؟

بیش از 1000 نوع موز در جهان تولید و مصرف می شود، اما تجاری ترین نوع آن موز از نوع کاوندیش است که حدود 47 درصد از تولید جهانی را شامل می شود. موز کاوندیش قادر به تولید عملکرد بالا در هکتار است و به دلیل ساقه های کوتاه خود، کمتر در معرض آسیب های ناشی از تأثیرات زیست محیطی مانند طوفان قرار می گیرد. همچنین این رقم به سرعت پس از استرس های های محیطی ترمیم می شود. سالانه تقریبا 50 میلیارد تن موز کاوندیش در سطح جهان تولید می شود.

2- تفاوت بین موز و پلانتین چیست؟

پلانتین نام گروه بزرگی از موزها است که دارای بیش از 100 رقم است. بیان "موز و پلانتین" باعث ایجاد سردرگمی در مورد اینکه پلانتین ها چه گیاهانی هستند شده است. برخلاف آنچه تصور می شود، پلانتین ها موز هستند. در بسیاری از زبان ها مانند اسپانیایی، که در آن نام plátano هم به موز و هم به پلانتین اطلاق می شود، این اصطلاح به صورت متقابل استفاده می شود.

موز دارای ارقام زیادی است که برای اهداف مختلفی پرورش می یابند. انواع کاوندیش را می توان به صورت خام مصرف کرد زیرا شیرین می باشند و هنگام رسیدن به راحتی قابل هضم هستند. انواع پلانتین مناسب برای پخت و پز می باشند و معمولاً هنگام رسیدن نشاسته ای هستند و برای مصرف آنها نیاز به آب پز شدن، سرخ شدن یا برشته شدن دارند. برخی ارقام کاربرد دوگانه دارند.

3- حجم فعلی تولید جهانی موز چقدر است؟

ارائه ارقام دقیق درمورد تولید کل موز جهان دشوار است زیرا کشت موز اغلب توسط کشاورزان کوچک انجام می شود و در بخش غیررسمی معامله می شوند که غالباً غیرقابل ردیابی است. به عنوان مثال، حدود 70 تا 80 درصد از تولید موز در آفریقا موزهای محلی هستند که بیش از 1000 سال در این قاره وجود دارند. این موزها بیشتر از انواع موزهای پخت و پز هستند که غذای اصلی و مهم برای مردم بومی می باشند. داده های موجود حاکی از آن است که بین سالهای 2000 تا 2017  تولید جهانی موز با میزان سالانه 3/3 درصد رشد داشته و به رکورد 114 میلیون تن در سال 2017 رسیده است که از حدود 67 میلیون تن در سال 2000 افزایش یافته است.

برای خرید بذر صیفی جات و بذر گل از فروشگاه آقای بذر روی لینک مربوطه کلیک کنید 

4- بزرگترین تولید کنندگان موز کدام کشورها هستند؟

موز به طور عمده در آسیا ، آمریکای لاتین و آفریقا تولید می شود. بزرگترین تولیدکننده موز هند است که بین سال های 2010 تا 2017 میلادی به طور متوسط 29 میلیون تن در سال و چین 11 میلیون تن در سال موز تولید می کنند. تولید در هر دو کشور بیشتر جهت مصرف در بازار داخلی است. سایر تولیدکنندگان بزرگ مانند فیلیپین با میانگین سالانه 7.5 میلیون تن بین سال های 2010 تا 2017 و اکوادور و برزیل هر دو به طور متوسط 7 میلیون تن هستند.

5- سطح کاشت موز در جهان چقدر است؟

براساس آخرین داده های موجود از سال 2017 (FAOSTAT) ، تقریباً 5.6 میلیون هکتار از اراضی به تولید موز در سطح جهان اختصاص یافته است.

6-متوسط عملکرد موز چقدر است؟

میزان بهره وری تولید موز از کشور به کشور دیگر و در انواع مختلف متفاوت است. به طور کلی در تولید موز تجاری از گونه Cavendish ، میانگین عملکرد در هر هکتار بین 40 تا 50 تن است. برخی از تولید کنندگان بزرگ مانند فیلیپین و هند می توانند به طور متوسط عملکرد حدود 60 تن در هکتار را به دست آورند، در حالی که تولید کنندگان کوچکتر در سایر کشورها فقط 30 تن در هکتار موز تولید می کنند. 

7- عامل اصلی افزایش تولید جهانی موز چیست؟

با وجود جمعیت جهانی بیش از هفت میلیارد نفر، عامل اصلی گسترش تولید موز نیاز جمعیت در حال افزایش در کشورهای در حال توسعه است.

8- چگونه تولید موز افزایش یافته است؟

برای تأمین نیاز روزافزون، کشورهای تولید کننده عمدتا سطح کاشت خود را افزایش داده اند. افزایش بهره وری در سطح مزرعه شامل سیستم های آبیاری بهتر ، همچنین افزایش استفاده از کود ها، بهداشت گیاهی و سموم دفع آفات می باشد که باعث رشد بیشتر تولید موز شده است. هند و چین در پاسخ به رشد سریع تقاضای داخلی از جمله کشورهایی هستند که بیشترین گسترش تولید را در سالهای اخیر به خود اختصاص داده اند. بین سالهای 2000 تا 2015 سطح برداشت موز در هند و چین تقریباً دوبرابر شده است و به ترتیب بازده آنها 48 و 83 درصد افزایش یافته است.

9- عمدتا هزینه های تولید موز چه مواردی هستند؟

هزینه های تولید موز عمدتاً شامل هزینه های کارگری، هزینه کود و هزینه های کنترل بهداشت گیاهی و استفاده از سموم دفع آفات می باشد. هزینه های کود و سموم دفع آفات اخیراً به دلیل قیمت بالاتر و مهمتر از همه به دلیل افزایش استفاده از آنها بالا رفته است.

10-صنعت جهانی موز چه میزان درآمد ایجاد می کند؟

براساس آمار صادرات سال 2016 ، صنعت جهانی موز گردش مالی حدود 8 میلیارد دلار در سال دارد. با این وجود، باید توجه داشت كه تنها 15 درصد از تولید موز وارد بازار بین المللی تجارت می شود. بقیه به صورت محلی و از همه مهمتر در کشورهای بزرگ تولیدکننده مانند هند، چین و برزیل و در بعضی از کشورهای آفریقایی که موزها به میزان زیادی در رژیم های غذایی مردم نقش دارند، مصرف می شود.

11-کدام کشور بزرگترین صنعت موز را از نظر تولید ناخالص داخلی دارد؟

درآمد حاصل از تولید موز در برخی از بزرگترین کشورهای صادرکننده به شدت در تولید خالص کشاورزی تاثیر دارد. ارزیابی آمار و ارقام تولید و تجارت از سال 2013 نشان می دهد که موز به عنوان ارقام برتر صادراتی از نظر ارزش در اکوادور ، دوم در فیلیپین و کاستاریکا و سوم در کلمبیا و گواتمالا قرار دارد. از نظر ارزش تولید محصولات کشاورزی ، موز یک چهارم تولید در اکوادور ، نزدیک به یک پنجم در کاستاریکا و گواتمالا و تقریباً یک دهم در فیلیپین را تشکیل می دهد.

12- بزرگترین صادرکنندگان موز کدام کشورها هستند؟

بزرگترین صادر کننده موز کشور اکوادور است که به طور متوسط سالانه یک سوم از کل صادرات جهانی موز بین سال های 2014 و 2018 را به خود اختصاص داده است. سایر صادرکنندگان بزرگ شامل فیلیپین (13 درصد سهم حجم بین 2010 تا 2016) ، کاستاریکا (13 درصد) ، گواتمالا (12 درصد) و کلمبیا (10 درصد) هستند. 

13- بزرگترین واردکنندگان موز کدام کشورها هستند؟

بزرگترین وارد کننده موز اتحادیه اروپا است که بین سالهای 2010 تا 2016 متوسط سالانه 32 درصد از کل واردات جهانی را به خود اختصاص داده است و پس از آن ایالات متحده (25 درصد) روسیه (8 درصد) ، ژاپن (6 درصد) و چین (5 درصد) سایر واردکنندگان قابل توجه هستند. وارد کننده اصلی موزهای ارگانیک انگلستان می باشد.

14-چرا برخی از تولیدکنندگان برتر موز صادرات نمی کنند؟

برخی از تولید کنندگان برتر فقط بخش کمی از تولید موز خود را صادر می کنند زیرا قیمت موز در داخل مرزهای آنها بالاتر از قیمت بین المللی است. به این ترتیب دستیابی و مشارکت در تجارت جهانی این تولید کنندگان برتر به عوامل دیگر وابسته است.

15-سرانه مصرف موز در کدام کشورها بالاتر است؟

ارقام مختلفی از موز وجود دارد و آمارهای مربوط به مصرف آن هنوز طراحی نشده است. طبق گزارش ها، فیلیپینی ها بیشترین میزان مصرف سرانه را دارند ، حدود 60 کیلوگرم در سال و پس از آن برزیلی ها (مقدار مشابه). اما در بسیاری از کشورهای آفریقایی مانند اوگاندا ، رواندا و کامرون ، سرانه مصرف بیش از 200 کیلوگرم موز (انواع مختلفی از جمله غیر کاوندیشی و پلانتین) است. به خصوص در مناطق روستایی این کشورها، موز می تواند تا 25 درصد از کالری دریافتی روزانه مردم را تأمین کند. طبق برخی تخمین ها، سالانه بیش از 100 میلیارد موز در سطح جهان مصرف می شود.

16-موز چگونه در امنیت غذایی نقش دارند؟

درآمد حاصل از تجارت موز با توجه به واردات مواد غذایی کشورهای تولید کننده نقش مهمی دارد. به عنوان مثال، درآمد حاصل از صادرات از موز 40 درصد صورتحساب واردات مواد غذایی کاستاریکا و 27 درصد از گواتمالا در سال 2014 را پوشش می داد.

موز در بعضی از کشورها که با کمبود مواد غذایی مواجهند و کم درآمد هستند از اهمیت ویژه­ای برخوردار است، جایی که موز نه تنها به امنیت غذایی خانوار به عنوان یک جزء اصلی سبد غذایی بلکه در تولید درآمد به عنوان یک محصول نقدی کمک می کنند. تحقیقات انجام شده در ده کشور تولید کننده موز نشان داد که درآمد حاصل از کشاورزی موز حدود 75 درصد از کل درآمد ماهیانه خانوار را برای کشاورزان خرده مالک تشکیل می دهد.

17- شرکتهای بزرگ بین المللی که در تولید و تجارت موز فعالیت می کنند ، کدام ها هستند؟

پنج شرکت بزرگ بازرگانی چند ملیتی وجود دارد که در زمینه تولید، خرید، حمل و نقل و بازاریابی موز فعالیت می کنند. این شرکت ها شامل Chiquita، Fresh del monte ، Dole ، Fyffes و Noboa است.

18-قیمت موز تابع چه عواملی است؟ 

بازار موز بسیار بخش بخش است. جنبش قیمت داخلی اغلب با جنبش های بین المللی قیمت متفاوت است. به طور کلی، قیمت واردات موز در بازارهای بزرگی مانند اتحادیه اروپا و ایالات متحده در سال های اخیر با قیمتی در حدود 0.90-1 دلار در هر کیلوگرم بوده است. قیمت خرده فروشی متفاوت است. به عنوان مثال ، قیمت خرده فروشی در ایالات متحده تا حد زیادی پایدار مانده است، در حالی که قیمت خرده فروشی در فرانسه شاهد یک حرکت صعودی بین سالهای 2010 تا 2016 بوده است.

قیمت موز در بازار بین المللی نیز تحت تأثیر قیمت سوخت است. در بازارهای محلی نیز ممکن است قیمت موز بسته به سطح نرخ ارز محلی در مقابل دلار آمریکا متفاوت باشد.

19- چه بیماری هایی تولید موز را تهدید می کنند؟

تهدید اصلی برای تولید موز قارچ پژمردگی فوزاریوم یا به اختصار Fusarium Tropic Race4  (TR4) است که بر تولید موز در آسیا تأثیر گذاشته است. TR4 یک پاتوژن خاکزی است که به ریشه های گیاه حمله می کند و سیستم آوندی آن را مسدود می کند. این نژاد خاص قارچ برای اولین بار در دهه 1990 در مالزی و اندونزی کشف شد و به سرعت در چین گسترش یافت ، جایی که اکنون TR4 به طور گسترده ای رخ می دهد. تولید در اندونزی، مالزی و فیلیپین نیز به شدت تحت تأثیر TR4 قرار گرفته است و وضعیت معیشت مردم محلی و به ویژه فرصت های درآمد برای کشاورزان کوچک موز را تهدید می کند. استرالیا نیز تحت تأثیر این بیماری است و اقدامات مهمی را برای مهار شیوع آن انجام می دهد.

20- آیا بیماری های موز امنیت غذایی در کشورهای در حال توسعه را تهدید می کند؟

تأثیر TR4 بر امنیت غذایی در کشورهای در حال توسعه تاکنون خوشبختانه محدود بوده است زیرا شیوع این بیماری بطور تدریجی در مقیاس بزرگ انجام می شود. این بیماری عمدتاً بر گونه Cavendish تأثیر می گذارد، که در درجه اول تقاضای بازار بین المللی را برآورده می کند اما برای مصرف محلی در کشورهای در حال توسعه نیز مهم است. از آنجا که به محض ایجاد بیماری هیچ وسیله ریشه کنی وجود ندارد، این یک تهدید جدی محسوب می شود.

21- صنعت موز با چه چالش های دیگری روبرو است؟

موز یکی از غذاهای تولیدی و مصرفی در سطح جهان است. به دلیل مقیاس بزرگ تولید و اغلب اوقات روش های تهاجمی تولید برای کنترل آبیاری و بیماری های گیاهی، تأثیرات تولید موز بر محیط زیست (خاک ، آب ، هوا ، حیوانات ، انسان ها ، تنوع زیستی) و استفاده از منابع بسیار نگران کننده است.

مسئله مهم دیگر در تولید موز افزایش قیمت تولید است. همراه با سطح بالای رقابت بین تاجران بین المللی و زنجیره های خرده فروشی پیشرو، که تأثیر نزولی شدیدی بر قیمت ها دارند، فشار بر دستمزد کارگران و کشاورزان فقیرنشین همچنان ادامه دارد. قیمت پایین مانع اصلی تولیدکنندگان برای مقابله با سایر چالش های این بخش است زیرا آنها به شدت مانع پرداخت دستمزد مناسب و سرمایه گذاری در روش های تولید پایدار می شوند.

22- آیا مکانی وجود دارد که در مورد چالش های صنعت جهانی موز بحث شود؟

برای کمک به مقابله با چالش های مختلفی که صنعت جهانی موز با آن روبرو است، ذینفعان اصلی این بخش با حمایت FAO ، بستر چند جانبه ای به نام "انجمن جهانی موز" (WBF) ایجاد کردند. این مسأله فضایی را فراهم می کند که سهامداران اصلی زنجیره تأمین جهانی موز برای دستیابی به اجماع در مورد بهترین شیوه ها برای تولید و تجارت پایدار با یکدیگر همکاری کنند.