عوامل موثر بر جوانه زنی بذر

عوامل موثر بر جوانه زنی بذر

بذرها موجودات زنده ای هستند که در حالت تعلیق حرکتی یا سکون قرار دارند. فاکتور های زیادی از جمله رطوبت، هوا، دما و نور حیات بذرها را تحت تاثیر قرار می دهد. در حالت ایده آل محیطی، هر عدد بذری که کاشته می شود می بایست تبدیل با یک گیاهچه شود اما همانطور که می دانیم این موضوع در حالت طبیعی اتفاق نمی افتد. در این مقاله کوتاه سعی می کنیم عوامل تاثیر گذار بر جوانه زنی بذر را مورد بررسی قرار دهیم.

با اینکه بذرها در حالت سکون قرار دارند اما به آرامی فعالیت های تنفسی خود را انجام می دهند و از ذخایر غذایی خود استفاده می کنند. هنگامی که شرایط محیطی مساعد باعث فعال شدن بذرها می شود آنها شروع به جوانه زنی و سبز شدن می کنند و از پوسته خود خارج می شوند. چهار فاکتور عمده جوانه زنی را تحت تاثیر قرار می دهد:

• رطوبت: بذرهای در حال سکون فقط حاوی 10 تا 15 درصد آب هستند. برای شروع فعالیت، بذرها نیازمند جذب آب می باشند. ابتدا آب جذب پوسته بذر شده و آنزیم های درون بذر فعال می شوند سپس منابع غذایی ذخیره شده مورد سوخت و ساز قرار می گیرند و جنین شروع به تورم می کند و از پوسته بذر خارج می شود و جوانه زنی آغاز می شود. در این زمان برگ های بذری یا لپه ها ظاهر می شوند. فتوسنتز تا زمانی که برگ های حقیقی ظاهر نشده اند شروع نمی شود و در این مرحله از نمو گیاهچه هنوز نیازمند ذخایر غذایی بذر است.
• هوا (اکسیژن) : در زمان سکون بذر مقدار فعالیت های تنفسی بذر خیلی کم است و بنابراین اکسیژن به مقدار اندکی مورد نیاز است. اما برای جوانه زنی اکسیژن به مقدار زیادی مورد نیاز می باشد. بذر اکسیژن مورد نیاز خود را از طریق اکسیژن حل شده در آب یا از طریق هوای موجود در خاک به دست می آورد. اگر شرایط خاک بسیار مرطوب باشد و شرایط غیر هوازی تداوم یابد ممکن است بذرها قادر به جوانه زنی نباشند.
• دما: جوانه زنی در یک طیف دمایی وسیع ممکن است انجام شود و بستگی به نوع گیاه دارد و حتی ارقام مختلف نیز ممکن است متفاوت باشد. اما دمای بهینه برای بیشتر گیاهان 18 تا 25 درجه سانتیگراد است، اما استثنا هایی نیز وجود دارد. برای مثال کاهو بهترین جوانه زنی را در 18 درجه سانتیگراد دارد و در دمای بالای 20 درجه سانتیگراد جوانه زنی محدود می شود در حالی که فلفل ها و بادمجان ها دمای گرمتری در حدود 28 درجه سانتیگراد را طلب می کنند و در دما های پایین تر به خوبی جوانه نمی زنند. اگر دمای خاک شما بسیار گرم یا بسیار سرد است بذرها جوانه نخواهند زد.
• نور: نور تاثیرات مختلفی بر جوانه زنی گیاهان مختلف دارد. بعضی از بذرها برای جوانه زنی نیازمند نور هستند در حالی که در بعضی دیگر از بذرها نور مانع از جوانه زنی می شود. بیشتر گونه های وحشی گل ها و سبزیجات برای جوانه زنی تاریکی را ترجیح می دهند و بایستی به صورت عمیق در خاک کاشته شوند در حالی که بیشتر ارقام  جدید  سبزیجات نور را یا ترجیح می دهند یا تحت تاثیر آن قرار نمی گیرند و بایستی سطحی کاشته شوند تا مقدار کمتری از نور توسط خاک فیلتر شود.

عمق کاشت بذر

اندازه بذر معمولا الگوی خوبی برای عمق کاشت بذر است. بر اساس یک قاعده کلی بذر باید حداقل اندازه قطر خودش زیر خاک برود. بعضی از بذرها برای جوانه زنی نیازمند نور هستند و نبایستی توسط خاک پوشیده شوند.

به چه علت بذرها جوانه نمی زنند؟

هنگامی که بذر در خروج از پوسته خود ناتوان است چند عامل را باید مورد توجه قرار بدهید.

• آیا همه بذرها جوانه نزده اند؟ اگر این مورد باشد به احتمال زیاد به دلیل عوامل محیطی است. ممکن است بذرها عمیق کشت شده باشند، کاشت در خاک سرد انجام شده است ، به دلیل آب بیش از حد یا کمبود آب باشد، شرایط نامساعد خاک، یا پرندگان یا جوندگان رایج ترین عوامل محیطی هستند که مانع از جوانه زنی بذرها می شوند.
• آیا درصد جوانه زنی بذرها کم است؟ به احتمال زیاد به دلیل از بین رفتن کیفیت بذر است و بذرها حیات خود را از دست داده اند. بعد از اینکه بذرها به بلوغ رسیدند مرگ آنها تدریجا تفاق می افتد. به عنوان یک قاعده کلی بذرها 2 تا 3 سال درصد جوانه زنی بالای خود را حفظ می کنند و کمتر از 80 درصد نمی شود. بعد از اینکه درصد جوانه زنی به زیر 75 درصد کاهش پیدا کرد بذرها قابلیت جوانه زنی خود را به سرعت از دست می دهند.

بیشتر بذرها در صورتی که در جای خشک و خنک نگهداری شوند 2 تا 3 سال قابلیت جوانه زنی بالای خود را حفظ می کنند. بهترین روش نگهداری بذرها قرار دادن آن ها درون بطری شیشه ای درب دار به همراه  مقداری شیر خشک درون یخچال است. شیر خشک رطوبت اضافی را جذب می کند.